Büyük Veri (Big Data)

Büyük Veri kavramı teknoloji geliştikçe ve ilerledikçe günlük yaşamımızda karşımıza sıkça çıkan kavramlardan birisi olmuştur. Özellikle cep telefonu, bilgisayar ve yazılımla çalışan çoğu alet ile birlikte artık hayatımızın içine dâhil olmuştur.

Büyük veri geleneksel biçimde işlenemeyen veya okunamayan çok büyük boyuttaki verilerin tamamını kapsamaktadır. Geniş çapta gerçekleşen bir veri akışının elbette güvenlik sorunları da ortaya çıkacaktır. Bu yazımızda söz konusu büyük veri hakkında kısa bir tanımlama yaptıktan sonra nerelerde kullanıldıklarını ve güvenliği tehdit eden unsurlar karşı nasıl önlemler alındığını anlatmaya çalışacağız.
Big Data yani büyük veri sayesinde telefon, bilgisayar ve çeşitli mobil cihazlarda içerisinde bulunan farklı verilerin analizlerinin yapılması ve yapılan analiz sonucunda verilerin sınıflandırılıp anlamlandırılması sağlanır.  Kamusal alanda ve diğer çeşitli bilimsel alanlarda (Temel bilimler, ticareti ilgilendiler işler, sağlık, kriminal meseleler) kullanılmakta olan büyük veri sistemi oldukça kolaylık sağlamıştır. Veri koruma alanında Avrupa Birliği (AB) mevzuatının uluslararası alanda öncü konumda olduğu söylenebilir. Örnek vermek gerekirse 95/46/EC sayılı Veri Koruma Direktifi kişisel verilerin korunmasına yönelik genel bir çerçeve çizerken; 2002/58/EC sayılı “e-Mahremiyet Direktifi” elektronik haberleşme sektörüne özgü kurallar içermektedir. Bu tür düzenlemeler sayesinde kişisel mahremiyet içeren bilgilerin üçüncü kişilerle paylaşılması kararlaştırılıp kısıtlanmıştır.
Büyük veri kavramı yüksek hacimdeki ve hızdaki veri ile ilgili konuları içermekle beraber aynı zamanda, çeşitlilik içeren, video, ses, metin gibi yapısal olmayan veya akışkan verilerin saklanmasını, yönetilmesini ve üzerinden bilgiye erişimi de ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, bilinen veri tabanı yönetim sistemleri ve yazılım araçlarının, verileri toplama, saklama, yönetme ve çözümleme yeteneklerini aşan büyüklükteki verilere “Büyük Veri (Big Data)” denir.
Büyük veri teknolojilerinin kullanımı sonucunda, farklı kaynaklardan gelen tek başına önemli olmayan veriler birleştirilip paylaşılmamış kişisel verilere erişilebilmektedir. Bu özelliği ile büyük veri analizleri mahremiyetin ötesinde sonuçlara eden olabilmektedir. Sosyal ağlar çok sayıda kullanıcının eş zamanlı olarak etkileşimde bulunmak suretiyle büyük miktarda verilerin üretildiği platformlardır. Bu platformlarda her kullanıcının kişisel verisi ve mahremiyeti varken bu platformlardaki milyonlarca kullanıcının verisi analiz edildiğinde mahremiyeti de aşan bir durum ortaya çıkmaktadır. 
Büyük boyutlu veri kümelerinde yapılan istatistiksel analizler ve veri madenciliği çalışmaları mahremiyet sorununu ortaya çıkarmaktadır. En önemli mahremiyet sorunlarından biri de bu veri kümesinden bulunan kişilerin hassas bilgilerin korunmasıdır. Örnek olarak tıbbi kayıtların bulunduğu veri kümelerinde istatistiksel bilgiler yayınlanması kişilerin sağlık bilgileri hakkındaki detayların ortaya çıkmasına neden olabilir. Veri kümesindeki kayıtlarından tüm özelliklerden faydalanılarak ve hiçbir kimsenin kişisel mahremiyetine zarar vermeden, sonuçların elde edilmesi sağlanmalıdır. Burada ideal olan, analiz yapılan verideki hiç kimsenin mahremiyetine zarar gelmeden, verideki kayıtların sahip olduğu tüm özelliklerden yararlanarak olabildiğince tutarlı sonuçlar elde edebilmektir.
Kişisel verinin ve gizliliğin korunmasının gerçek maddi değerlerini belirlemek zordur. Bu sebeple, kişisel verilerin nasıl korunacağına dair bir çerçeve çizilirken bilgiyi paylaşmak ve saklamak arasında hem bilgiyi veren kişi hem de toplumsal açıdan faydayı en üst düzeye çıkaracak bir dengeyi gözetmek gereklidir. Böyle bir hukuki çerçeve hem tüketicileri hem de firmaları gözetmeli, ekonominin tümünün etkinliğini artırmayı hedeflemelidir. Bir yandan kişisel verilerin korunmasını sağlayan, diğer yandan toplam ekonomik faydayı artıran bir hukuki çerçevenin tartışılabilmesi için üzerinde özellikle durulması gereken üç husus mevcuttur: Kişilerin çevrimiçi platformlarda verilerini nasıl paylaşacaklarına dair tartışmanın temelinde, kullanıcı rızası yatmaktadır. Kullanıcıların rıza vermedikleri veya uygun görmedikleri durumlarda, çevrimiçi platformlar tarafından kendileri ile ilgili bilgi derlenmesinin önüne nasıl geçileceğini belirlemek için, “opt-in” ve “opt-out” seçeneklerinin ekonomik, hukuki ve sosyal açıdan değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer yandan büyük verinin hayatın her alanına girmesi, verinin geri dönüşü olmayacak şekilde kimliksizleştirilmesi (anonim hale getirilmesini) güçleştirmektedir. 
Kişisel verilerin korunması kavramı, kişisel veri niteliği taşıyan bilgilerin toplanması, depolanması, değiştirilmesi, yok edilmesi, kamuya açıklanması ve üçüncü kişilere aktarılması işlemlerinin, hangi amaç ve yöntemler çerçevesinde yapılabileceğinin belirlenmesini ifade ettiği kadar, bu sınırların aşılması halinde, buna sebebiyet veren görevliler hakkında hangi hukuki yollara başvurulabileceğinin düzenlenmesini de ifade etmektedir. Kamu kurum ve kuruluşları, kamu hizmetlerini yürütebilmek amacıyla gelişen teknolojinin de sağladığı imkânlardan yararlanmak suretiyle, büyük miktardaki kişisel veriyi kamu görevlileri eliyle doğrudan veya dolaylı olarak toplamakta, işlemekte ve kullanmaktadır. Verileri toplayan kurumların ve kuruluşların bu verileri toplarken, verilerin korunmasıyla ilgili gerekli idari ve hukuki tedbirleri de almaları gerekmektedir.

Büyük veri nasıl işler?
Elde bulunan verileri en kullanışlı hale getirip, işletmelerin ve kurumların müşterileri hakkında olan görüşlerine yeni bir bakış açısı getirmeyi, yeni kanallar açmayı kendine ilke edinmiştir. Bu noktada en faydalı bilgiye ulaşmak için büyük verinin prensipleriyle hareket edip verinin en sade ve işlenebilir halini ortaya koymak gerekiyor. Birçok veri noktası karşılaştırılır, verilerin birbirleriyle olan ilişkileri ortaya çıkarılır ve bu ilişkiler öğrenmemizi dolayısıyla daha akıllı kararlar almamızı sağlar. Bu işlem yaygın olarak, toplanan verilere dayanan yapı modelleri içeren bir işlemle yapılır ve daha sonra simülasyonlar çalıştırılır. Her seferinde veri noktalarının yeri değiştirilerek sonuçların nasıl etkilendiği izlenir.
Nispeten yakın zamana kadar veriler, elektronik tablolar veya veritabanları ile sınırlıydı ve hepsi çok düzenliydi. Ancak çağın ilerleyişiyle birlikte artık veri denen kavram çok karmaşık bir yapıyı ifade etmeye başladı. Veri, artık veritabanlarından fotoğraflara, videolardan ses kayıtlarına, yazılı metin ve sensör verilerine kadar her şeyi kapsamaktadır. İşletmeler de teknolojiyi yakından takip ederek, tüm bu karmaşıklığın çözülmesi için kendi yapıları altında büyük veriye yatırım yapmakta ve veriyi belli segmentlere ayırarak, müşteri profil analizi ile stratejilerini belirlemektedir.

Büyük Veri’nin Kullanım Alanları Nelerdir?
Her alanda kendine yer bulan büyük verinin kullanım alanını sınırlamak çok mümkün gözükmüyor. Tüketici davranışını izlemek isteyen satıcılar, yaratıcı trendler oluşturmak isteyen yeni şirketler, mevcut durumu açıklamaya çalışan araştırmacılar veya girişimciler olmak üzere birçok kişi ve kuruluş büyük veriyi kullanmaktadır. Büyük veriyi kullanan kurum ve kuruluşlar bu teknolojinin sağladığı olumlu katkıları kısa sürede görüyorlar. Araştırmalara göre büyük veriyi kullanan şirketler; %50 daha fazla kazanç elde etmiş, pazar çalışmalarında %41 etkili olmuş, reklam harcamaları %37 azalmış ve sosyal medya kullanımında %37 gibi yüksek oranlarla daha başarılı olmuşlar.
Büyük veri sadece iş dünyasında değil, dünyamızı çeşitli şekillerde değiştirmeye yardımcı oluyor.
Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesinde büyük verinin kullanılması büyük katkı sağlamaktadır. Veri odaklı tıp, hastalığın erken teşhisinde ve yeni ilaçların geliştirilmesine yardımcı olabilecek çok sayıda tıbbi kayıt ve görüntünün analizini içerir.
Doğal ve insan kaynaklı felaketleri tahmin etmek ve önlem almaya yardım olmak için büyük veriden faydalanılabilir. Deprem verileri, depremlerin bir sonraki aşamada muhtemel durumunu tahmin etmek için analiz edilebilir ve insan davranış kalıpları, kuruluşların hayatta kalanlara ne yapabileceğine dair bilgileri edinmesine yardımcı olur.
Suçların önlenmesi için polis güçleri, kaynakları daha verimli bir şekilde dağıtmak ve ihtiyaç duyulduğunda caydırıcı olmak için kendi istihbaratı ile kamu veri setlerine dayanan veri güdümlü stratejileri giderek daha fazla benimsiyor.

Büyük Veri Neden Bu Kadar Önemli?
Veriler, dünyamızı ve yaşam tarzımızı daha önce görülmemiş oranda etkilemektedir. Hal böyle olunca bu verilerin doğru bir şekilde kullanılması hem topluma hem de ticari organizasyonlara fayda sağlamaktadır. Bugünün şartlarıyla, veriler doğru işlendiği zaman getireceği faydayı ve kazancı düşününce gelişen teknolojiyle birlikte ilerleyen süreçte gayet olumlu gelişmelerle karşılaşacağımız hiç şüphesiz!
Bir başka açıdan bakınca, verilerin gizlilik ve güvenlik sorunu oluşturabileceğine dair tartışmalar da var. Bizler bu verileri bu şirketlere, devletlere verirken tüm mahremiyetimizi de vermiş oluyoruz ve dolayısıyla devletlerin bu verilere sahip olması artık bir güç belirtisi olarak kabul ediliyor.
Yakın gelecekte savaşların nedeni; eskisi gibi petrol veya toprak değil, veri olabilir!!!
Büyük veri, uzun ve sonu olmayan bir yol. Bireysel mahremiyetimiz de bu yolda en büyük önem arz eden ve dikkatli olmamız gereken konulardan biri.
Sonuç olarak ülkemizde de veri güvenliğinin arttırılması için tüm kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi güvenliğinin ve kişisel verilerin korunması için ortak bir güvenlik politikası oluşturulması, kurumların bu politikaya uyması ve belirlenen standartlara uygunluklarının denetlenebilmesi etkin bir yol olarak görülmektedir. Oluşturulacak ortak veri güvenliği politikası kapsamında, kamuda verinin korunabilmesi için verilerin kurumlar bazında üç temel unsur olan gizlilik, bütünlük ve erişilebilirlik açısından sınıflandırılması ve bu unsurlara göre korunması gerekmektedir.

KAYNAKÇA
“Verilerin Korunması İlkeleri ile Uyumluluğu ve Avrupa Birliği’nin 95/46/EC Sayılı Veri Koruma Direktifi Açısından Değerlendirilmesi” Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, 2013, (s. 99– 124)
Karaca İ. (2015) “Büyük Veri Analizlerinin Kurumsal Faaliyetlerde Kullanım Alanları”. T.C Ankara Üniversitesi.

Henüz Yorum Yapılmamış
Yorumunuzu Bırakın